1. Dowodzenie zastępem i sekcją przy wykorzystaniu posiadanego sprzętu
Istotą dowodzenia siłami i środkami ratowniczymi jest twórcze podejmowanie decyzji opartych na przesłankach naukowych oraz przewidywanie oddziaływania tych decyzji na siebie, tak aby kolejna była logicznym następstwem decyzji poprzednich. Umiejętność skutecznego dowodzenia wymaga poza odpowiednimi kwalifikacjami, wielu lat praktyki oraz pewnych cech osobowościowych. Należy do nich między innymi zdolność do szybkiej analizy zaistniałej sytuacji, opanowanie i umiejętność logicznego myślenia. Takie posiadane cechy pozwolą na szybkie i trafne podjęcie decyzji podczas działań ratowniczo - gaśniczych.
Do elementów, które muszą w ustalonej kolejności być uwzględnione i winny doprowadzić do postawienia przez dowódcę zadań bojowych jednostkom taktycznym, należą:
• przeprowadzenie wstępnego rozpoznania,
• wydanie wstępnych rozkazów,
• ocena sytuacji,
• ocena możliwości,
• zamiar taktyczny – plan prowadzenia działań ratowniczych,
• decyzja,
• rozkaz bojowy,
Wszystkie elementy procesu decyzyjnego są ze sobą ściśle powiązane i wymagają uwzględnienia możliwości taktycznych danego zastępu lub sekcji przy podjęciu jakichkolwiek działań. Koniecznym warunkiem zatem jest kompletna wiedza dowódcy o specyfice i ilości posiadanego sprzętu. Równie istotne jest aby dowódca jednostki taktycznej egzekwował tą wiedzę od podległych mu strażaków. Pozwoli to na właściwe i przede wszystkim skuteczne wykorzystanie posiadanego sprzętu.
W niniejszym opracowaniu skupiono się przede wszystkim na właściwej ocenie możliwości przybyłych na miejsce zdarzenia sił i środków.
W zakresie dowodzenia z wykorzystaniem posiadanego sprzętu, obowiązki dowódcy zastępu i sekcji są następujące:
• odpowiednie ustawienie samochodu lub samochodów na terenie akcji,
• po przeprowadzeniu rozpoznania ocena stanu i możliwości faktycznych sił i środków będących na miejscu zdarzenia,
• znajomość walorów taktyczno – technicznych posiadanego sprzętu,
• uwzględniając możliwości taktyczne samochodów gaśniczych, ocena stanu zaopatrzenia wodnego i możliwości jego wykorzystania,
• dokonanie kalkulacji sił i środków w zależności od rozwoju sytuacji,
• umiejętność właściwego wykorzystania posiadanego sprzętu do warunków prowadzenia działań ratowniczo - gaśniczych
• złożenie meldunku o zaistniałej sytuacji i posiadanych siłach i środkach dowódcy jednostek taktycznych PSP w przypadku ich przybycia,
Szczegółowe zagadnienia dotyczące sposobu rozpoznania, wydawania rozkazów, zamiaru taktycznego i podjęcia decyzji zostaną omówione na odrębnych zajęciach.
2. Utrzymanie załogi w stałej gotowości bojowej
Utrzymanie załogi w stałej gotowości operacyjnej (bojowej) jest jednym z warunków powodzenia działań ratowniczo – gaśniczych. Gotowość bojowa oznacza pełną mobilność załogi do podjęcia działań, odpowiednie wyszkolenie oraz wyposażenie osobiste strażaków. Gotowość bojowa zależy także od utrzymania sprzętu we właściwym stanie technicznym. Obowiązki dowódcy w zakresie utrzymywania stałej gotowości bojowej podzielone zostaną na dwie części. Pierwsza z nich dotyczy odpowiedniego utrzymania stanu technicznego samochodów i sprzętu. Do obowiązków dowódcy w tym przypadku należy:
• kontrolowanie wyposażenia pojazdów pożarniczych w zestawy sprzętu zgodnie z obowiązującymi normatywami,
• kontrolowanie sposobu eksploatacji pojazdów i sprzętu silnikowego przez załogę
• nadzór nad utrzymaniem sprzętu we właściwym stanie technicznym i zgłaszanie wszelkich usterek i niedociągnięć przełożonym
• nadzór nad przestrzeganiem terminów legalizacji, przeglądów i badań technicznych samochodów i innego sprzętu
• nadzór nad terminową konserwacją samochodów i innego sprzętu
Dowódca ponosi pełną odpowiedzialność za stałą gotowość bojową podległej mu załogi. Do jego obowiązków w tym zakresie należy:
• kontrolowanie kompletnego umundurowania i wyposażenia osobistego strażaków
• uczestniczenie oraz prowadzenie szkoleń dla załogi
• opracowanie materiałów do prowadzenia szkoleń załogi oraz organizowanie ćwiczeń doskonalących
• uczestniczenie w ćwiczeniach bojowych w ramach współdziałania między jednostkami organizacyjnymi straży pożarnej
• nadzór i przestrzeganie sprawnego alarmowania załogi
• przestrzeganie i egzekwowanie od załogi przestrzegania przepisów z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy
3. Odpowiedzialność za wykonywanie zadań bojowych
Może ona przybrać formę odpowiedzialności:
• karnej
• cywilnej
• dyscyplinarnej
Z odpowiedzialnością karną możemy mieć do czynienia w wielu sytuacjach, a w szczególności gdy kierujący akcją nie zachowuje warunków i zasad jej prowadzenia, tj. nie stosuje się ściśle do postanowień obowiązujących w tym zakresie przepisów.
Rozważając zagadnienie odpowiedzialności należy wspomnieć o zjawiskach lekkomyślności i niedbalstwa. Lekkomyślność traktowana jest jako przestępstwo nieumyślne, zachodzące wtedy gdy sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego, lecz bezpodstawnie przypuszcza, że tego uniknie. Natomiast niedbalstwo zachodzi wtedy, gdy sprawca możliwości takiej nie przewiduje, choć powinien ją przewidzieć (art. 7 ust. 1 k.k).
Odpowiedzialność cywilna kierującego akcją ratowniczą może wystąpić (zupełnie niezależnie od istnienia lub nieistnienia odpowiedzialności karnej) w sytuacjach, z którymi najczęściej można się spotkać w trakcie prowadzenia akcji ratowniczej np. zniszczenie lub uszkodzenie mienia, ciała, śmierć itp.
Wszystkie opisane powyżej możliwości dotyczą odpowiedzialności za skutki wywołane prowadzeniem akcji ratowniczo – gaśniczej. W ich wyniku odpowiedzialność może ponieść w równym stopniu dowódca wydający niewłaściwą decyzję jak i strażak w niewłaściwy sposób wykonujący polecenie lub rozkaz (np. niezgodnie prawem), będąc świadomym, że w danej sytuacji łamie prawo. Jednak odpowiedzialność dowódcy za swoich podwładnych istnieje w każdej sytuacji, kiedy dochodzi do wykonania polecenia lub rozkazu. Odbywa się to w równym stopniu podczas akcji jak i ćwiczeń. Dowódca ponosi pełną odpowiedzialność w przypadku bezpodstawnego narażenia podwładnego na utratę zdrowia lub życia, wskutek złej oceny sytuacji lub podjęcia niewłaściwej decyzji. Odpowiedzialność dowódca ponosi za podległe mu mienie w postaci samochodów i sprzętu pożarniczego. Należy jednak rozgraniczyć pojęcie odpowiedzialności określonej obowiązującym prawem karnym lub cywilnym od odpowiedzialności wynikłej z przydzielonych zadań i obowiązków w ramach regulaminów określających funkcjonowanie jednostki organizacyjnej straży pożarnej. W tym zakresie odpowiedzialność dotyczy wykonywania określonych czynności związanych z funkcjonowaniem tej jednostki. I tak na przykład odmowa wykonania poleceń lub zaniechanie pewnych czynności związanych z funkcjonowaniem tej jednostki skutkować może poniesieniem odpowiedzialności dyscyplinarnej.