Gaśnica to urządzenie (najczęściej przenośne) służące do gaszenia pożarów. Mniejsze gaśnice stosuje się w samochodach, większe w obiektach publicznych i przemysłowych. Istnieją także agregaty gaśnicze złożone z jednej lub większej liczby dużych gaśnic zaopatrzonych we wspólną dyszę i umieszczonych na dwukołowym podwoziu.
Gaśnice zgodnie z przepisami, muszą być pomalowane na kolor czerwony. Wymagania dotyczące koloru gaśnic śniegowych określa Polska Norma PN-EN 3-7:2004 Gaśnice przenośne – Rodzaje, czas działania, pożary testowe grupy A i B. Zgodnie z nią wskazane jest, aby gaśnice śniegowe były pomalowane na kolor czerwony, farbą typu RAL 3000.
Każda gaśnica posiada etykietę opisującą jej przeznaczenie i sposób użycia. Prawidłowo zamontowana gaśnica musi być przymocowana specjalnym zaczepem na ścianie lub stać na podłodze w specjalnej objemce. Każda gaśnica powinna być wyposażona w zawór samozamykalny, umożliwiający przerwanie wypływu środka gaśniczego w dowolnym momencie. Uruchomienie gaśnicy powinno być możliwe bez konieczności odwracania jej do góry dnem (dawniej stosowano gaśnice które odwracało się, aby wbić specjalny zbijak uwalniający gaz napędowy). Gaśnice zawierające ponad 3 kg środka gaśniczego powinny być wyposażone w wąż odpowiedniej długości, to jest nie mniejszej niż 80% wysokości gaśnicy. Jako czynnik napędowy w gaśnicach mogą być stosowane wyłącznie gazy niepalne (obojętne), takie jak azot, hel, argon itp.
Ponieważ gaśnice mogą mieć różne kształty i różne wypełnienia, dla łatwiejszej orientacji, wprowadzono literowe oznaczenia określające jaki typ pożaru można nimi gasić.
Oznaczenia literowe środków gaśniczych stosowane w Europie:
- A – do gaszenia pożarów ciał stałych, które paląc się nie tylko powodują płomień, ale także ulegają rozżarzeniu np. drewna, papieru, gumy,
- B – do gaszenia pożarów cieczy i ciał stałych, które paląc się ulegają stopieniu np. benzyny, polietylenu, smoły,
- C – do gaszenia pożarów gazów palnych np. metanu, acetylenu, propanu,
- D – do gaszenia pożarów metali palnych np. magnezu, sodu, uranu,
- F – do gaszenia pożarów łatwopalnych środków gotujących (oleje roślinne, tłuszcze zwierzęce).
Ze względu na rodzaj środka gaśniczego dzieli się gaśnice na:
- wodne – schładzające płonące materiały przy pomocy wody.
- proszkowe – gaszące pożary ABC z czynnikiem gaśniczym w postaci proszków fosforanowych oraz gaszące pożary BC z czynnikiem gaśniczym na bazie proszków węglanowych; gaśnice proszkowe pomimo dużej skuteczności działania powodują duże straty w mieniu (zabrudzenia będące wynikiem reakcji chemicznych niejednokrotnie eliminują z dalszego użytku ugaszone mienie – w szczególności sprzęt elektroniczny) obecnie wszystkie znajdujące się na rynku proszki pozwalają na gaszenie pożarów urządzeń elektrycznych znajdujących się pod napięciem do 1000V pod warunkiem zachowania odległości 1m od gaszonego sprzętu.
- czyste środki gaśnicze – w zależności od użytego środka gaśniczego umożliwiają gaszenie pożarów typu AB, BC lub BCF. W przeciwieństwie do gaśnic pianowych i proszkowych nie pozostawiają śladów na gaszonej powierzchni, oraz nie powodują uszkodzeń chemicznych. Kolejną ich zaletą jest to iż w przeciwieństwie do gaśnic śniegowych nie powodują szoku termicznego gaszonych urządzeń i nie wypierają tlenu z pomieszczeń. Popularnym środkiem gaśniczym tego typu był halon, który obecnie został wycofany z użytkowania ze względu na jego szkodliwy wpływ na warstwę ozonową.
- CO2 – gaszą pożary typu BC oraz urządzenia pod napięciem. Nie powodują one uszkodzeń chemicznych ani nie zanieczyszczają gaszonego mienia. Mogą jednak powodować uszkodzenia wywołując szok termiczny gaszonych urządzeń. Kolejną ich wadą jest to iż w gaszonym pomieszczeniu podwyższają stężenie dwutlenku węgla, który w stężeniu powyżej 5% jest szkodliwy dla człowieka.
- pianowe – gaszą pożary typu AB.
Gaśnice wycofane z użycia:
- tetrowe – gaszą pożary typu BC.
Ze względu na sposób magazynowania czynnika roboczego (gazu napędowego) wyróżniamy gaśnice
- pod stałym ciśnieniem – X
- z dodatkowym zbiornikiem (zawierającym gaz napędowy) – Z
Dodatkowo wyróżnia się gaśnice, w których środek gaśniczy jest magazynowany razem z gazem napędowym w tym samym zbiorniku – G
Określono także minimalny czas działania gaśnicy w zależności od stopnia napełnienia i wielkości:
- do 3 [kg/dm³] → 6 [s]
- 3-6 → 9
- 6-10 → 12
- pow 10 → 15
Na pomysł pierwszej gaśnicy wpadł w 1734 niemiecki medyk M. Fuches, który proponował wrzucanie w ogień szklanych pojemników ze słoną wodą. Kolejna propozycja rozwiązania gaśnicy należała do George’a Manby’ego, który w 1816 skonstruował gaśnicę zawierającą wodny roztwór węglanu potasu oraz sprężone powietrze.